Da li naknada štete u visini izgubljenih zarada zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa ulazi u obračun godišnjeg poreza na dohodak građana?

Povodom Vašeg zahteva kojim ste tražili mišljenje u pogledu obaveze plaćanja godišnjeg poreza na dohodak građana na prihod ostvaren po osnovu neisplaćenih zarada prema sudskoj presudi, sa stanovišta poreza na dohodak građana dajemo odgovor:

Prema navodima iz dopisa, pravosnažnom sudskom presudom tuženi (poslodavac) se obavezuje da tužiocu (zaposlenom) isplati određeni novčani iznos na ime naknade štete u visini izgubljenih zarada za period od jula 2003. godine do aprila 2017. godine zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa, kao i da isplati pripadajuću zakonsku zateznu kamatu na pojedinačne mesečne iznose zarada od momenta dospelosti do momenta isplate. Ukazuje se da su se tužilac i tuženi sporazumeli da tuženi svoju obavezu (po osnovu glavnog duga i kamate) isplati u više mesečnih rata, od kojih su dve rate isplaćene tokom 2022. godine, a preostalih 12 rata je isplaćeno tokom 2023. godine. Navodi se da je tužilac sada korisnik starosne penzije.

Odredbom člana 9. stav 1. tačka 8) Zakona o porezu na dohodak građana (“Službeni glasnik RS”, br. 24/01, 80/02, 80/02-dr. zakon, 135/04, 62/06, 65/06-ispravka, 31/09, 44/09, 18/10, 50/11, 91/11-US, 93/12, 114/12-US, 47/13, 48/13-ispravka, 108/13, 57/14, 68/14-dr. zakon, 112/15, 113/17, 95/18, 86/19, 153/20, 44/21, 118/21, 138/22 i 92/23 – u daljem tekstu: Zakon) propisano je da se porez na dohodak građana ne plaća na primanja ostvarena po osnovu naknada materijalne i nematerijalne štete, izuzev naknade za izmaklu korist i naknade zarade (plate), odnosno naknade za izgubljenu zaradu (platu).

Porez na dohodak građana ne plaća na primanja ostvarena po osnovu penzija, naknada uz penziju i invalidnina koje se ostvaruju po osnovu prava iz obaveznog penzijskog i invalidskog osiguranja, odnosno vojnog osiguranja (član 9. stav 1. tačka 17) Zakona).

Prema odredbi člana 13. stav 1. Zakona, pod zaradom u smislu tog zakona, smatra se zarada koja se ostvaruje po osnovu radnog odnosa, definisana zakonom kojim se uređuju radni odnosi i druga primanja zaposlenog.

Zaradom se smatraju i primanja u vezi sa radom kod poslodavca koja po osnovu prava iz radnog odnosa lice ostvari po prestanku radnog odnosa (član 13. stav 5. Zakona).

Godišnjim porezom na dohodak građana, prema odredbama člana 87. stav 1. Zakona, oporezuje se dohodak fizičkih lica koja su u kalendarskoj godini ostvarila dohodak veći od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici Srbiji u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike, i to:

1. rezidenata – dohodak ostvaren na teritoriji Republike Srbije i u drugoj državi;
2. nerezidenata – dohodak ostvaren na teritoriji Republike Srbije.

Prema odredbama stava 2. člana 87. Zakona, dohotkom iz stava 1. ovog člana smatra se godišnji zbir:

1. zarada iz čl. 15a do 15v Zakona;
2. oporezivog prihoda od samostalne delatnosti iz člana 33. stav 2. i člana 41. Zakona;
3. oporezivog prihoda od autorskih i srodnih prava i prava industrijske svojine iz čl. 55. i 60. Zakona;
4. oporezivog prihoda od nepokretnosti iz člana 65v Zakona;
5. oporezivog prihoda od davanja u zakup pokretnih stvari iz člana 82. st. 3. i 4. Zakona;
6. oporezivog prihoda sportista i sportskih stručnjaka iz člana 84a Zakona;
7. oporezivog prihoda od pružanja ugostiteljskih usluga iz člana 84b Zakona;
8. oporezivih drugih prihoda iz člana 85. Zakona;
9. prihoda po osnovima iz tač. 1) do 6) i tačke 7) ovog stava, ostvarenih i oporezovanih u drugoj državi za obveznike iz stava 1. tačka 1) ovog člana.

Prema odredbi člana 191. stav 1. Zakona o radu (“Službeni glasnik RS”, br. 24/05, 61/05, 54/09, 32/13, 75/14, 13/17-US, 113/17 i 95/18-dr. zakon), ako sud u toku postupka utvrdi da je zaposlenom prestao radni odnos bez pravnog osnova, na zahtev zaposlenog, odlučiće da se zaposleni vrati na rad, da mu se isplati naknada štete i uplate pripadajući doprinosi za obavezno socijalno osiguranje za period u kome zaposleni nije radio.

Naknada štete utvrđuje se u visini izgubljene zarade koja u sebi sadrži pripadajući porez i doprinose u skladu sa zakonom, u koju ne ulazi naknada za ishranu u toku rada, regres za korišćenje godišnjeg odmora, bonusi, nagrade i druga primanja po osnovu doprinosa poslovnom uspehu poslodavca, i isplaćuje se zaposlenom u visini izgubljene zarade, koja je umanjena za iznos poreza i doprinosa koji se obračunavaju po osnovu zarade u skladu sa zakonom (član 191. st. 2. i 3. Zakona o radu).

Porez i doprinos za obavezno socijalno osiguranje za period u kome zaposleni nije radio obračunava se i plaća na utvrđeni mesečni iznos izgubljene zarade iz stava 2. ovog člana (član 191. stav 4. Zakona o radu).

Imajući u vidu navedene zakonske odredbe, naknada izgubljene zarade koju poslodavac, saglasno sudskoj presudi, isplaćuje zaposlenom kome je nezakonito prestao radni odnos oporezuje se porezom na dohodak građana na zarade saglasno članu 13. do 18. Zakona.

S tim u vezi, prihod u visini izgubljene zarade (u konkretnom slučaju, za period od jula 2003. godine do aprila 2017. godine) koji se saglasno pravosnažnoj sudskoj odluci kojom je utvrđeno da je zaposlenom prestao radni odnos bez pravnog osnova, isplati fizičkom licu, predmet je oporezivanja godišnjim porezom na dohodak građana ukoliko po tom osnovu, odnosno zajedno sa prihodima po drugim osnovima koji se uračunavaju u osnovicu godišnjeg poreza, prelazi propisani neoporezivi iznos dohotka.

Imajući u vidu da je penzija koja se ostvaruje po osnovu prava iz obaveznog penzijskog i invalidskog osiguranja izuzeta od oporezivanja porezom na dohodak građana saglasno članu 9. stav 1. tačka 17) Zakona, taj prihod ne uračunava se u osnovicu godišnjeg poreza na dohodak građana.

Zakonska zatezna kamata koju pored naknade izgubljene zarade ostvari zaposleni, a koja u svojoj suštini prevashodno predstavlja naknadu štete u smislu čl. 277. i 278. Zakona o obligacionim odnosima (“Službeni list SFRJ”, br. 29/78, 39/85, 45/89-US, 57/89, “Službeni list SRJ”, br. 31/93, 22/99-dr. propis, 23/99-ispravka, 35/99-dr. propis, 44/99-dr. propis, “Službeni glasnik RS”, broj 18/20), ne podleže plaćanju poreza na dohodak građana.