Transferne cene – povezana lica
Pojam transferna cena vezuje se za transakcije između povezanih lica. Ovo pitanje je uređeno Zakonom o porezu na dobit članovima od 59. do 62.
Transfernom cenom smatra se cena nastala u vezi sa transakcijama sredstvima ili stvaranjem obaveza među povezanim licima.
Potreba regulisanja ovog pitanja javlja se zbog toga što se transakcije između povezanih lica smatraju kontrolisanim i mogu se realizovati van tržišnih uslova. Zato se često transferne cene prevode i tretiraju kao dogovorne cene.
Naime, nezavisna lica posluju po tržišnim pravilima i po cenama koje se formiraju na tržištu, dok povezana lica sama kreiraju pravila i uslove u međusobnim odnosima, odnosno one međusobno formiraju (dogovaraju) transferne cene.
Prvi korak u primeni poreskih pravila o transfernim cenama je identifikacija lica koja se za poreske potrebe smatraju povezanim.
Smatra se da između dve firme postoji veza ako između njih postoji kontrola, kao i uticaj na donošenje poslovnih odluka.
Kapital i upravljanje kao osnov povezanosti
Član 59. zakona propisuje da se licem povezanim sa obveznikom smatra ono fizičko ili pravno lice u čijim se odnosima sa obveznikom javlja:
- mogućnost kontrole ili
- mogućnost značajnijeg uticaja na poslovne odluke.
Mogućnost kontrole nad obveznikom postoji u slučaju posrednog ili neposrednog posedovanja najmanje 25% akcija ili udela (kapital kao osnov povezanosti).
Mogućnost značajnijeg uticaja na poslovne odluke postoji, pored prethodno navedenog slučaja i kada lice posredno ili neposredno poseduje najmanje 25% glasova u obveznikovim organima upravljanja (upravljanje kao osnov povezanosti).
Nije neophodno da prethodna dva kriterijuma budu ispunjena istovremeno. Na primer, ukoliko lice ima najmanje 25% akcija ili udela, a istovremeno ima manje od 25% glasačkih prava, ta dva lica se smatraju povezanim. Dakle, dovoljno je da bude ispunjen bar jedan kriterijum.
Mogućnost neposredne ili posredne kontrole i značajnijeg uticaja se razlikuje u tome da li jedno lice ima direktno, bez posrednika, najmanje 25% akcija ili udela, odnosno najmanje 25% glasova u organima upravljanja ili se kontrola i značajniji uticaj ostvaruje indirektno, odnosno preko posrednika.
Na primer, slučaj neposredne kontrole je kada je fizičko lice Jovan Jovanović vlasnik najmanje 25% udela u pravnom licu “X”. Fizičko lice Jovan Jovanović i pravno lice “X” su povezana lica. Ili, pravno lice “X” ima najmanje 25% udela u kapitalu pravnog lica “Y”. Pravno lice “X” i “Y” su povezana lica.
Slučaj posredne kontrole je kada pravno lice “X” ima 50% udela u kapitalu pravnog lica “Y” koje ima 50% udela u kapitalu pravnog lica “Z”. Na taj način pravno lice “X” ima posrednu kontrolu nad 25% udela u kapitalu pravnog lica “Z” i samim tim se ova dva lica smatraju povezanim licima.
Licem povezanim sa obveznikom smatra se i ono pravno lice u kome, kao i kod obveznika, ista fizička ili pravna lica neposredno ili posredno učestvuju u upravljanju, kontroli ili kapitalu, uz ispunjenje kriterijuma mogućnosti kontrole ili mogućnosti značajnijeg uticaja na poslovne odluke.
Najčešći primer ove situacije je kada je isto fizičko lice osnivač dva pravna lica sa vlasništvom nad najmanje 25% udela, pa se ova pravna lica međusobno smatraju povezanim licima.
Rodbinske veze kao osnov povezanosti
Licima povezanim sa obveznikom smatraju se i:
- bračni ili vanbračni drug,
- potomci,
- usvojenici i potomci usvojenika,
- roditelji,
- usvojioci,
- braća i sestre i njihovi potomci,
- dedovi i babe i njihovi potomci,
- kao i braća i sestre i roditelji bračnog ili vanbračnog druga,
fizičkog lica koje posredno ili neposredno poseduje najmanje 25% udela ili akcija pravnog lica, odnosno minimum 25% glasačkih prava u pravnom licu.
Na primer, osnivač pravnog lica “X” je Jovan Jovanović. Njegov otac je povezano lice sa pravnim licem “X” pa se sve transakcije između oca i pravnog lica smatraju transakcijama između povezanih lica. Takođe, sva lica koja su povezana rodbinskim odnosima, na način prethodno naveden, sa Jovanom Jovanovićem, smatraju se povezanim licima sa pravnim licem “X”.
Postavilo se pitanje da li se pravna lica čiji su osnivači otac i sin smatraju povezanim licima. Pretpostavimo da je fizičko lice Jovan Jovanović vlasnik pravnog lica “X”, a njegov otac je vlasnik pravnog lica “Y”. Pravna lica “X” i “Y” se ne smatraju međusobno povezanim. Sa druge strane, fizičko lice Jovan Jovanović je povezano lice sa pravnim licem “Y”, a njegov otac se smatra povezanim licem sa pravnim licem “X”.
Pravna lica iz jurisdikcije sa preferencijalnim poreskim sistemom
Licem povezanim sa obveznikom smatra se i svako nerezidentno pravno lice iz jurisdikcije sa preferencijalnim poreskim sistemom.
Dakle, sve transakcije između domaćeg pravnog lica i nerezidentnog pravnog lica iz jurisdikcije sa preferencijalnim poreskim sistemom (uvoz ili izvoz dobara, promet usluga) smatraju se transakcijama sa povezanim licima. Lista zemalja sa preferencijalnim poreskim sistemom nalazi se u Pravilniku o listi jurisdikcija sa preferencijalnim poreskim sistemom.
Na primer, domaće pravno lice “X” uvozi robu od stranog pravnog lica “Y” iz Hong Konga. Ova poslovna promena se smatra transakcijom sa povezanim licem.
Stalna poslovna jedinica nerezidentnog pravnog lica
Prema članu 60. stav 13. Zakona povezanim licem se smatra i stalna poslovna jedinica nerezidentnog pravnog lica. Prema tome, sve transakcije između stalne poslovne jedinice u Republici Srbiji i njene nerezidentne cetrale smatraju se transakcijama između povezanih lica.
Sa druge strane, transakcije između rezidentne matice i njene stalne poslovne jedinice u inostranstvu nisu predmet transfernih cena, jer se u Srbiji oporezuje dobit na nivou matice koja, pored dobiti ostvarene u zemlji uključuje i dobit od poslovanja nerezidentne stalne poslovne jedinice.
Za kraj napominjemo da je obveznik dužan da transakcije sa povezanim licima posebno prikaže u svom poreskom bilansu. O tome će biti reči u nekom od narednih tekstova.
Povezani tekst:
